همه‌ی ما بارها شنیده‌ایم مصرف شیر باعث تقویت استخوانها میشود؛ اما آیا درستی این موضوع ازنظر علمی هم ثابت شده است؟
متخصصان تغذیه همیشه مصرف شیر را برای تقویت استخوانها توصیه می‌کنند. قطعا خوردن شیر تاحدودی باعث استحکام استخوانها میشود؛ زیرا کلسیم موجود در شیر بافت معدنی استخوان را تقویت می‌کند. بااین‌حال، اثبات رابطه‌ی مشخص بین مصرف شیر و محکم‌شدن استخوانها آن‌طورکه به‌نظر می‌رسد، ساده نیست. برای اثبات این موضوع بهترین کار این است که دو گروه بزرگ در آزمایشی بررسی شوند که در آن، از یک گروه از افراد خواسته شود برای مدت زیادی (مثلا چندده سال) هرروز شیر بخورند و گروه دوم ماده‌ای مشابه شیر را مصرف کنند که می‌تواند جایگزین مناسبی برای آن باشد. باوجوداین، انجام چنین آزمایشی با مقیاس گسترده بسیار دشوار است.
پژوهشگران می‌توانند به‌جای انجام این آزمایش دشوار از تعداد زیادی از افراد بپرسند که در چند سال گذشته، چقدر شیر مصرف کرده‌اند و سپس، آن‌ها را حداقل برای یک دهه آزمایش کنند تا ببینند افرادی که مرتب شیر می‌خوردند، کمتر درمعرض خطر پوکی و شکستگی استخوان هستند یا خیر.
پژوهشگران دانشگاه هاروارد در سال ۱۹۹۷، چنین آزمایشی انجام دادند. آن‌ها در مطالعه‌ی جامعی، ۷۷,۰۰۰ پرستار زن را به‌مدت ۱۰ سال بررسی کردند و درپایان، مشخص شد در طول آزمایش، میزان شکستگی دست و سر استخوان ران در افرادی که در هفته فقط یک لیوان شیر یا حتی کمتر مصرف کرده‌اند، با افرادی که مصرف هفتگی شیر آن‌ها دو لیوان یا بیشتر بود، هیچ تفاوتی نداشت.
این گروه پژوهشی برای اطمینان از صحت نتایج به‌دست‌آمده، آزمایش را با ۳۳۰,۰۰۰ نفر از متخصصان تغذیه تکرار کرد و بازهم به این نتیجه رسید که مصرف شیر تاثیری بر میزان شکستگی استخوان نمی‌گذارد.
تاکنون، آزمایش‌های زیادی به‌صورت تصادفی انجام شده که در آن، افراد رژیم غذایی سرشار از کلسیم داشته‌اند و گاهی اوقات هم برای افزایش کلسیم ورودی به بدن، مصرف شیر را افزایش داده‌اند. در سال ۲۰۱۵، گروهی از پژوهشگران نیوزلندی ۱۵ نمونه از این آزمایش‌ها را بررسی و ترکیب و تحلیل کردند و دریافتند تراکم بافت معدنی استخوان در افرادی با مصرف شیر زیادی تا دو سال افزایش یافته؛ اما این روند پس از گذشت این مدت متوقف شده است.
می‌توان برای تقویت استخوانها به‌جای شیر از مکمل‌های کلسیم هم استفاده کرد؛ البته، همیشه مردم از عوارض بلند‌مدت مکمل‌های کلسیم می‌ترسند. گروه پژوهشی نیوزلندی برای اینکه ببینند فواید این نوع مکمل‌ها درمقایسه‌با عوارض آن‌ها بیشتر است یا خیر، نتایج ۵۰ آزمایش را بررسی کردند. آن‌ها باردیگر دریافتند روند افزایشی تقویت استخوانها پس از مصرف مکمل‌های کلسیم نیز بعد از گذشت یک یا دو سال متوقف میشود و مصرف مواد کلسیم، تنها تاحدودی باعث کاهش سرعت ازبین‌رفتن موادمعدنی استخوان در سنین پیری میشود و این روند را به‌صورت کامل متوقف نمی‌کند. به‌عبارتِ‌دیگر، مصرف دیگر مواد و مکمل‌های حاوی کلسیم، تنها به‌میزان کمی خطر شکستگی استخوان را کاهش می‌دهد.
مصرف زیاد شیر ممکن است به بدن آسیب بزند
پس از بررسی تأثیر مصرف شیر در استحکام استخوانها در کشورهای مختلف، میزان مصرف توصیه‌شده‌ی روزانه‌ی شیر بسیار متفاوت بوده است. به‌عنوان مثال، این میزان در آمریکا دوبرابر هند و انگلستان است. متخصصان آمریکایی توصیه می‌کنند افراد روزانه ۲۲۷ میلی‌متر شیر مصرف کنند.
جالب است بدانید پژوهشگران سوئدی دانشگاه اوپسالا و مؤسسه‌ی کارولینسکا در سال ۲۰۱۴ دریافتند مصرف بیش از سه لیوان شیر در روز که بیش از مصرف روزانه‌ی اغلب مردم است، نه‌تنها به تقویت استخوانها کمکی نمی‌کند؛ بلکه حتی می‌تواند به سلامتی فرد آسیب بزند.
پژوهشگران برای انجام این آزمایش در سال ۱۹۸۷ و پس از آن در سال ۱۹۹۷، پرسشنامه‌ای درزمینه‌ی میزان مصرف شیر به مردم دادند و درنهایت، میزان مرگ‌ومیر در سال ۲۰۱۰ بررسی شد. در این پژوهش، به مردم هشدار داده شده بود که طبق شنیده‌ها، مصرف روزانه‌ی یک لیوان شیر با شکستگی استخوان و مرگ زودرس ارتباط دارد.
شاید این‌طور به‌نظر می‌رسد که باتوجه‌به نتیجه‌ی این پژوهش، باید شیر را کنار بگذاریم؛ اما قطعا توقف مصرف شیر هم می‌تواند پیامدهای بدی به‌همراه داشته باشد؛ زیرا از یک سو، تأثیر مصرف شیر در شکستگی استخوان به‌طور قطعی ثابت نشده و از سوی دیگر، پژوهشگران دریافته‌اند مصرف ماست و پنیر باعث کاهش میزان شکستگی استخوان میشود که موضوع را بسیار پیچیده می‌کند.
درضمن، پژوهشگران سوئدی نیز اعلام کرده‌اند قبل از ارائه‌ی توصیه‌های غذایی نهایی به مردم، این آزمایش باید چندبار دیگر تکرار شود. پژوهشگران دیگر نیز معتقدند افرادی که رژیم غذایی خود را براساس این نتایج تغییر می‌دهند، باید بااحتیاط عمل کنند.
فواید شیر برای سلامت استخوان به اندازه‌ای نیست که فکر می‌کنید
البته، با شواهد زیادی که در‌حال‌حاضر وجود دارد، می‌توان گفت اگر شیر دوست دارید، مصرف آن هیچ مانعی ندارد. قطعا شیر فوایدی برای سلامت استخوانها و بدن دارد؛ اما تأثیر و ماندگاری فواید این ماده به‌اندازه‌ای نیست که فکر می‌کنید.
راه‌های دیگری برای تقویت استخوانها وجود دارد که از میان آن‌ها، می‌توان به ورزش، جذب ویتامین ازطریق نور آفتاب، موادغذایی و مکمل‌های حاوی این ویتامین اشاره کرد. درپایان، باید خاطرنشان کنیم مقاله‌ی حاضر صرفا برای بیان اطلاعات عمومی به‌رشته‌ی تحریر درآمده است؛ درنتیجه، درباره‌ی مصرف شیر حتما با متخصص تغذیه‌ی خود مشورت کنید.
