پژوهشگران با بررسی DNA یکی از مومیایی‌ها دریافته‌اند مصریان باستان ‌۳۵۰۰ سال قبل، هندوانه‌های محلی شیرینی با گوشته‌‌های قرمز و آ‌بدار می‌خوردند.

نقل‌قولی از مارک تواین، نویسنده و طنزپرداز شهیر آمریکایی، در دست است که گفته بود: «هنگامی‌که کسی هندوانه‌ای را مزه کند، می‌فهمد فرشتگان چه می‌خوردند». البته اگر فرشتگان مجبور بودند اجداد وحشی هندوانه‌های کنونی را بخورند که میوه‌هایی به‌غایت تلخ با گوشته‌هایی سِفت و سبز بودند، قطعا نه‌تنها لذتی نمی‌بردند؛ بلکه دلشان هم به‌هم می‌خورد!

شکی نیست هندوانه‌های وحشی که در برخی از نواحی آفریقا یافت می‌شدند، هیچ شباهتی به انواع اهلی‌شده‌ی آن نداشتند. این هندوانه‌های وحشی کوچک و گِرد بودند و به‌دلیل وجود ترکیبی موسوم به کوکوربَتیسِن، گوشته‌ی سفید بسیار تلخی داشتند. نسل‌ها اصلاح‌نژاد انتخابی در چندین کشور و فرهنگ‌های مختلف باعث تولید میوه‌های شیرین قرمزی شده که امروز در ویترین میوه‌فروشی‌ها خودنمایی می‌کنند.

بااین‌حال،‌ با وجود تاریخچه‌ی دست‌کم پنج‌هزار ساله‌ی هندوانه، همواره بین گیاه‌شناسان بحث گسترده‌ای درباره‌ی زمان و مکان اهلی‌شدن هندوانه وجود داشته است. برخی بر این عقیده بودند که این میوه در جنوب یا غرب آفریقا اهلی شده است. باوجوداین، نقوشی بر دیواره‌های سه مقبره‌ی بازمانده از مصر باستان به‌چشم می‌خورد که هنداونه‌هایی شبیه به هندوانه‌های اهلی امروزی را نشان می‌دهند؛ به‌‌ویژه یکی از این نقوش که هندوانه‌ای در آن ترسیم شده که حداقل به‌لحاظ ظاهر، با آنچه در میوه‌های امروزی می‌بینیم، فرقی ندارد.

مصریان باستان از ۳۵۰۰ سال قبل هندوانه‌های اهلی شیرین می‌کاشتند

قرن نوزدهم بود که برگ‌های بوته‌ی هندوانه‌ در یکی از مقبره‌های مومیایی ۳۵۰۰ ساله کشف شد. هنگامی‌که سوزان راینر، گیاه‌شناسی از دانشگاه مونیخ آلمان، از این برگ‌ها خبردار شد، متوجه شد تجزیه‌و‌تحلیل‌های DNA می‌تواند نشان دهد هندوانه‌های باستانی دقیقا چه خصوصیاتی داشته‌اند. راینر که علاقه‌ی وافری به مطالعه‌ی متون و اسناد علمی کهن دارد، فهمید برخی از این برگ‌ها برای جوزف دالتون هوکر، گیاه‌شناس مشهور و رئیس وقت باغ گیاه‌شناسی سلطنتی کیو در لندن نیز فرستاده شده‌اند. هوکر از دوستان نزدیک چارلز داروین، مشهورترین زیست‌شناس تاریخ بود که او نیز از بزرگ‌ترین دانشمندان عصر خود محسوب می‌شود. شایان ذکر است هوکر بنیان‌گذار «گیاه‌شناسی جغرافیایی» یا طبقه‌بندی گیاهان برحسب نواحی جغرافیایی بود.

به‌نظر می‌رسد کشاورزان کمابیش از هزاران سال قبل هندوانه‌های شیرین و آبداری پرورش می‌دادند (سمت راست هندوانه‌ای دراز و کشیده مشاهده می‌شود).

مارک نِسبیت، پژوهشگری از باغ گیاه‌شناسی سلطنتی کیو و یکی از همکاران راینر،‌ از یکی از برگ‌ها نمونه‌برداری کرد. جالب اینکه راینر و همکارانش درابتدا در بازکردن قفسه شیشه‌ای برگ‌ها مشکل داشته‌اند؛ چراکه برگ‌ها از اولین‌باری که در سال ۱۸۷۶ در آن قرار داده شده بودند، دست‌نخورده باقی مانده بودند. بعدها، گیمو چامِسکی، پژوهشگری از دانشگاه آکسفورد، DNA باستانی را توالی‌یابی کرد. باوجوداین، این تیم فقط توانست جزئی از توالی ژنوم را دریافت کند که خوشبختانه همین بخش کوچک نیز شامل دو ژن ضروری بود که ماهیت هندوانه‌های باستانی را نشان می‌داد. یکی از این ژن‌ها تولید کوکوربتیسنِ تلخ را کنترل می‌کرد و به‌نظر می‌رسید در هندوانه‌ی ۳۵۰۰ ساله جهشی این ژن را غیرفعال کرده بود. بدین‌ترتیب، هندوانه‌های اهلی آن دوره همچون حالا، گوشته‌های شیرینی داشتند.

ژن دیگر آنزیمی بود که موجب تغییر لیکوپن می‌شد؛ یعنی همان رنگ‌دانه‌ای که گوجه‌فرنگی را قرمز می‌کند. این ژن هم به‌وسیله جهشی غیرفعال شده بود؛ به‌همین‌ترتیب، تجمع لیکوپن در هندوانه افزایش یافته و گوشته‌ی میوه قرمز شده بود. بااین‌حال، آنچه پژوهشگران نتوانستند با توالی‌یابی جزئی خود توضیح دهند، اندازه‌ی هندوانه و گِردی یا درازی آن بود؛ اما یکی از نقوش باستانی مصر هندوانه‌ای دراز و کشیده را به‌تصویر کشیده است. درحقیقت، به‌نظر می‌رسد کشاورزان کمابیش از حداقل ۳۵۰۰ سال قبل، هندوانه‌هایی با ویژگی‌‌های امروزی پرورش می‌دادند.  

افزون‌براین، DNA باستانی نشان داد هندوانه‌ی باستانی به‌ نوعی هندوانه‌ی شیرین با گوشته‌های سفید در منطقه‌ی دارفور در غرب کشور سودان مرتبط است. این موضوع نشان می‌دهد هندوانه را اولین‌بار کشاورزان این منطقه پرورش داده‌اند. سپس، کشت این میوه در امتداد رود نیل به‌سوی شمال آفریقا گسترش یافت و به‌مرور با برخی جهش‌ها گوشته‌ی آن به رنگ قرمز درآمد.