IBM در حوزهی هوش مصنوعی تلاش‌های قابل توجهی را در سال‌های اخیر انجام داده است و هوش مناظره کننده، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آن‌ها محسوب می‌شود.
IBM در زیرمجموعه‌ای پروژه‌های هوش مصنوعی خود، طرحی با نام IBM Debater دارد که با هدف استفاده از اطلاعات و داده‌ها برای مناظره با هوش انسانی طراحی می‌شود. پروژه‌ی IBM در چند رقابت با مناظره‌کننده‌های حرفهای جهان پیروز شد، اما آخرین مناظره‌ی آن، به شکست انجامید. به‌هرحال، هنوز فعالیت‌های غول قدیمی دنیای فناوری در حوزهی هوش مصنوعی، مهم و قابل‌توجه هستند.
مناظره‌ی اخیر هوش مصنوعی IBM پیرامون موضوعی مالی و اقتصادی در کنفرانس IBM Think انجام شد. موضوع، ارائه یا عدم ارائهی یارانه‌ی دولتی به تحصیلات پیش‌دبستانی شهروندان بود. در رقابت‌های این‌چنینی، پس از انجام مناظره، مخاطبان رأی خود را درباره‌ی پذیرش نظر هریک از شرکت‌کننده‌ها اعلام می‌کنند. رقابت اخیر IBM با هاریش ناتاراجان فینالیست مسابقات جهانی قهرمانی مناظره‌ی ۲۰۱۶ انجام شد.
در پایان رقابت هوش مصنوعی IBM با ناتاراجان، چند صد مخاطب حاضر در سالن، رأی را به ناتاراجان دادند. کارشناسان از این پیروزی به نتیجه می‌رسند که هنوز انسان‌ها، حداقل آن‌هایی که مدارج علمی بالا از دانشگاه‌های معتبر جهان دریافت کرده‌اند، در مواردی که نیازمند ظرافت‌های دانشی، متقاعد کردن و بحث کردن است، پیروز می‌شوند.
پیروزی هوش انسانی بر هوش مصنوعی در رقابت اخیر، خبر فوق‌العاده و مهمی همچون پیروزی هوش مصنوعی بر قهرمان شطرنج در سال ۱۹۹۷ یا پیروزی بر قهرمان Go در سال ۲۰۱۷ نبود. به‌هرحال، IBM در این رقابت نشان داد که هوش مصنوعی در مواردی که با ابهام و بحث و مناظره همراه هستند نیز حرفهای زیادی برای گفتن دارد و تنها محدود به بازی‌های برد و باختی ساده نمی‌شود.
ناتاراجان پس از پیروزی بر هوش مصنوعی IBM گفت: «نکته‌ی قابل‌توجه برای من، ظرفیت بالای IBM Debater در ترکیب با یک هوش انسانی بود». او در ادامه به این نکته اشاره کرد که هوش مصنوعی مذکور، توانایی بالایی در کنکاش اطلاعاتی و ارائهی نظریات براساس آن‌ها دارد.
رقابت اخیر، دومین مرتبه‌ای بود که IBM Debater دربرابر مخاطبان عمومی به مناظره با هوش انسانی می‌پرداخت. البته، محصول IBM قبلا چندین بار در آزمایشگاه، مناظره‌هایی را انجام داده بود. در رقابت اول، هوش مصنوعی یک رقیب انسانی را شکست داده و از دیگری، با اختلاف کمی باخته بود. در جدیدترین مناظره، حریف انسانی بسیار قدرتمند بود و محققان خود شرکت نیز اعتقاد داشتند که شانس پیروزی، بسیار پایین است.
مناظره‌ی کامپیوتری
اگرچه IBM Debater رقابت با هوش انسانی را واگذار کرد، اما در بخشی مهم، می‌توان آن را پیروز دانست. مخاطبان حاضر در سالن رقابت و کارشناسان معتقدند با گوش دادن به صحبت‌های هوش مصنوعی IBM، می‌شد به‌راحتی صحبت‌های آن را درک و ارزیابی کرد. به‌بیان دیگر، صحبت کردن Debater شبیه به صحبت کردن و ارائهی اطلاعات توسط یک کامپیوتر نبود و حسی واقعی‌تر داشت.
هوش مصنوعی مذکور، در جریان مناظره، بحث‌ها و دلایل خود را منظم کرده، آن‌ها را به چند بخش تقسیم و با داده‌هایی از منابع مختلف، تقویت می‌کرد. اگرچه عملکرد آن هنوز هم عالی نیست اما نشانه‌هایی از قابل قبول بودن دارد. نکته‌ی قابل‌توجه این بود که Debater، چگونگی رفتارهای گونه‌های انسانی (Homo sapiens) را نیز شرح داد. او در مناظره گفت:
هر انسانی، باید تعهد اخلاقی داشته باشد تا فرصت‌های پیشرفت را در اختیار افراد نیازمند قرار دهد.
در مسابقه‌های مناظره‌ای، هر طرف ۱۵ دقیقه زمان برای آماده شدن در اختیار دارد. هوش مصنوعی IBM این برتری را داشت که در میان ۱۰ میلیارد جمله از مقاله‌های معتبر چاپ شده، جست‌وجو کند. طرفین مناظره، ابتدا نظرات خود را بیان می‌کنند. سپس یکدیگر را به چالش می‌کشند و درنهایت، یک استدلال بیان می‌کنند.
پیروز مناظره از تعداد افرادی مشخص می‌شود که پس از رقابت، نظرات شخصی خود را تغییر می‌دهند. پیش از رقابت، ۷۹ درصد از افراد موافق اهدای یارانه به تحصیلات پیش‌دبستانی بودند. پس از رویداد، آن آمار ۱۷ درصد افت داشته و به ۶۲ درصد رسید.
در دورانی که دستیارهای هوشمند صوتی همچون سیری، گوگل اسیستنت و مثال‌های دیگر، روزانه به پرسش‌ها و درخواست‌های کاربران گوش می‌دهند، شاید توانایی صحبت کردن با کامپیوترها، دیگر آن‌چنان خارق‌العاده نباشد؛ اما IBM Debater یک قدم فراتر رفته است و چند دقیقه‌ای با ما صحبت می‌کند.
جان داناوان، یکی از فعالان مشهور در مسابقات و رقابت‌های مناظره‌ای و تهیه‌کننده‌ی برنامه‌ی رادیویی در این موضوع است. او پس از مناظره‌ی هوش مصنوعی IBM اعلام کرد که نحوه‌ی صحبت کردن آن و ارائهی دلایل و شواهد، جذاب و بسیار شبیه به انسان بود.
پس از تحسین عملکرد IBM Debater باید به این نکته اشاره کنیم که اصلا در آینده‌ی نزدیک منتظر چنین هوش مصنوعی در لپ‌تاپ‌ها و گجت‌های هوشمند خود نباشید. هوش مصنوعی IBM، در یک سرور قدرمتند با ۲۸ هسته‌ی پردازشی و ۷۶۹ گیگابایت رم اجرا می‌شود که عملکردی حدودا ۵۰ برابر یک لپ‌تاپ حرفهای دارد. Debater توسط یک مجموعه‌ی ۴ عددی سرور نیز پشتیبانی می‌شود که هرکدام ۶۴ گیکابایت رم و ۲ ترابایت فضا پر از محتوای متنی دارند.
موضوع مناظره: یارانه‌ی پیش‌دبستانی
هوش مصنوعی طرفدار ارائهی یارانه به آموزش‌های پیش‌دبستانی بود و ناتاراجان با آن مخالفت می‌کرد. طبق نظر Debater، آموزش‌های پیش‌دبستانی «فواید زیادی برای جامعه دارند و باید از آن‌ها پشتیبانی شود». درنتیجه‌ی آموزش‌های پیش‌دبستانی، کودکان (خصوصا کودکان فقیر) عملکرد بهتری در زندگی آینده خواهند داشت.
ناتاراجان در مخالفت با Debater به این نکته اشاره کرد که یارانه‌ی پیش‌دبستانی، «نوعی بخشش سرمایه برای جذب سیاسی شهروندان طبقه‌ی متوسط محسوب می‌شود و تمرکز پایینی روی قشر ضعیف جامعه دارد». او اشاره‌ای هم به ضعف‌های استدلال رقیب خود در مفید بودن یارانه در جهت بهبود تحصیلات افراد فقر داشت.
هوش مصنوعی IBM نسبت به مناظره‌ی سال ۲۰۱۸ خود پیشرفت‌هایی داشت. یکی از مهارت‌های جدید آن، ارائهی استدلال‌های موازی بود که در موضوع مذکور، با استدلال مفید بودن یارانه در حوزهی سلامت نشان داده شد. نکته‌ی دیگر، مهارت به چالش کشیدن استدلال‌های رقیب بود. به‌عنوان مثال وقتی ناتاراجان استدلال کرد پیش‌دبستانی رویکرد مناسبی برای برخی کودکان ۳ تا ۴ ساله نیست و آن‌ها را به دنیای رقابت وارد می‌کند، Debater گفت: «رقیب من ادعا می‌کند که تحصیلات پیش‌دبستانی، مضر هستند».
نوآم اسلونیم، محقق ارشد Project Debator در بخش تحقیقت IBM می‌گوید آن‌ها از ماه ژوئن گذشته، تلاش‌های متعددی برای بهبود عملکرد هوش مصنوعی خود انجام داده‌اند. به‌علاوه، داده‌های مورد مطالعه‌ی هوش مصنوعی نیز با محتوای باارزش یک سال دیگر تا پایان سال ۲۰۱۸، توسعه یافته بود.
چالشی‌ترین رقابت هوش مصنوعی
مناظره‌ی اخیر Debater، چالشی‌ترین رقابت آن تا به امروز بود. رانیت آهارانوف، مدیر پروژه‌ی هوش مصنوعی مناظره‌کننده‌ی IBM درباره‌ی رقیب جدیدشان گفت:
ناتاراجان در یک سطح متفاوت از رقبای قبلی ما قرار دارد. او بیشترین افتخارها را در تاریخ رقابت‌های مناظره‌ای دانشگاهی دارد و به‌نوعی رکورد جهان در دستان او است.
مناظره‌ی اخیر هوش مصنوعی IBM در کنفرانس Think این شرکت در سان‌فرانسیسکو برگزار شد. آهارانوف درباره‌ی نمایش عمومی عملکرد هوش مصنوعی شرکتش می‌گوید:
Debater محصولی جذاب بوده و نشان دادن عملکرد آن لذت‌بخش است. منتهی، ما باید روی فناوری آن کار کنیم تا درنهایت به محصولی با قابلیت تجاری‌سازی برسیم. ما در مرحله‌ای هستیم که به محض پیدا کردن اولین کاربرد عملی برای این هوش مصنوعی، روی آن متمرکز شویم.
یکی از کاربردهای هوش مصنوعی مناظره‌کننده‌ی IBM می‌تواند محصولی برای کمک به شرکت‌ها در جهت درک بهتر کارمندان و مشتریان باشد. یا محصولی که به رسانه‌های خبری یا دولت‌ها کمک کند تا مردم را به مشارکت بیشتر در بحث پیرامون مسائل مختلف، تشویق کند. کاربردهای Dabater از آنجا ایجاد می‌شوند که فناوری پشت آن، مرتبط با پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های دنیای واقعی امروزی (و نه دنیای سیاه و سفید برد و باخت در بازی‌ها) است.
