در برخی از نمایشگرها چنانچه تصویر به مدت چند روز روی صفحهنمایش باقی بماند، جای تصویر روی نمایشگر باقی میماند و این مشکل هرگز خود‌به‌خود برطرف نمی‌شود. به این پدیده سوختگی تصویر یا سوختگی نمایشگر گفته می‌شود. درواقع این مشکل زمانی رخ می‌دهد که تعدادی از پیکسل ها بیش از سایر پیکسل‌ها استفاده شوند و رنگ آن‌ها کمی با رنگ سایر پیکسل‌های اطراف تفاوت پیدا کند. در چنین شرایطی پیکسل‌های آسیب‌دیده نمی‌توانند تغییر رنگ دهند.
چرا برخی از صفحه‌نمایش‌ها دچار مشکل سوختگی تصویر می‌شوند؟ چرا سازندگان نمایشگرها نمی‌توانند مانع ایجاد این مشکل در محصولات خود شوند؟ چگونه می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟ در این مقاله قصد داریم به این سه سؤال پاسخی کامل بدهیم.
درابتدا درمورد رفع این مشکل باید بگوییم که در برخی از موارد امکان رفع کامل این مشکل وجود ندارد و تنها میتوانید آن را به حداقل برسانید؛ اما از سویی دیگر درصورتیکه تصویر به مدت زیادی به‌صورت ثابت روی نمایشگر باقی نمانده باشد، امکان رفع کامل مشکل وجود دارد.
قبل از ظهور نمایشگرهای تخت کریستال مایع، تنها تلویزیون‌ها و مانیتورهای CRT مجهز به لامپ پرتوی کاتدی در بازار موجود بود. در این تلویزیون‌ها هر یک از پیکسل‌ها دربردارنده‌ی فسفرهای قرمز، سبز و آبی هستند و هر یک از آن‌ها بسته به‌شدت فسفرهای‌شان، با رنگ متمایزی نمایش داده می‌شوند. درصورتیکه تصویری برای مدت زیادی روی این تلویزیون باقی بماند، شدت فسفرها به میزان محسوسی کاهش می یابد و شبحی از تصویر روی نمایشگر باقی میماند که به آن سوختگی تصویر گفته می‌شود.
در توضیح ساده‌ی نحوه‌ی کار نمایشگرهای پلاسما باید بگوییم که این نمایشگرها دارای ماده‌ای شبه گاز با ذرات یون آزاد هستند، زمانی‌که از این نمایشگرها استفاده نمی‌کنید، ذرات موجود در گاز پلاسما بدون بار می‌شوند و هیچ تصویری نمایش نمی‌دهند؛ اما پس از ایجاد جریان برق، ذرات یون باردار می‌شوند و با سرعت زیاد به هم برخورد و فوتون‌های نور را ایجاد می‌کنند. در تلویزیونهای پلاسما برای تبدیل این فوتون‌ها به تصویر، از فسفر استفاده می‌شود (درست مانند نمایشگرهای CRT).
البته امروز نمایشگرهای LCD و LED جایگزین نمایشگرهای پلاسما و CRT شده‌اند که طرز کار آن‌ها کاملا متفاوت است. در این نمایشگرها از کریستال مایع نور پس‌زمینه برای ایجاد تصویر استفاده می‌شود. در این نمایشگرها نور پس‌زمینه‌ی سفیدی از فیلتر کریستال‌های مایع عبور می‌کند که باعث می‌شود هر یک از پیکسل‌ها رنگ متفاوت و خاصی نمایش دهند.
اگرچه نمایشگرهای LCD و LED دچار همان نوع سوختگی تصویر تلویزیونهای CRT و پلاسما نمی‌شوند؛ اما از این مشکل مصون هم نیستند. درواقع این تلویزیون‌ها دچار مشکلی به‌نام جاماندگی تصویر یا image persistence می‌شوند.
علت ایجاد پدیده‌ی سوختگی تصویر
اجازه دهید قبل از آموزش نحوه‌ی برطرفکردن مشکل سوختگی تصویر، ابتدا دلیل آن را بیان میکنیم. اگرچه شدت این مشکل در تلویزیونهای LCD و LED به‌اندازه‌ی تلویزیونهای پلاسما و CRT شدید نیست؛ اما در هر نوع نمایشگری اگر تصویر به مدت زیادی ثابت باقی بماند، اثری دائمی از خود به‌جای می‌گذارد.
ابتدا علت ایجاد این مشکل در تلویزیونهای پلاسما را توضیح دهیم؛ اما قبل از آن باید بدانید که این پدیده در تلویزیونهای CRT چگونه رخ می‌دهد؛ همان‌طور که قبلا گفتیم زمانی‌که تصویر مدت زیادی روی این تلویزیون‌ها باقی بماند، عناصر فسفر هر پیکسل روشنایی‌شان را از دست می‌دهند. در مواردی که شدت سوختگی تصویر زیاد باشد، شبحی از تصویر روی نمایشگر باقی میماند و از بین نمی‌رود.
تلویزیونهای پلاسما نیز دارای عناصر فسفر هستند و ممکن است این ماده در این تلویزیون‌ها نیز آسیب ببینند. پدیده‌ی سوختگی تصویر زمانی در نمایشگرهای پلاسما رخ می‌دهد که پیکسل‌ها بر اثر ثابت‌بودن تصویر به مدت طولانی، آسیب ببینند. در چنین شرایطی فسفرها شدت روشنایی‌شان را از دست می‌دهند و تنها رنگی را نمایش می‌دهد که قبلا به‌صورت مکرر مجبور به نمایش آن بوده است
آیا تلویزیونهای LCD و LED هم دچار سوختگی تصویر می‌شوند؟
تلویزیونهای LCD و LED هم از این مشکل در امان نیستند؛ اما به شکل دیگری آسیب می‌بینند و نسبت به تلویزیونهای نسل قبل دیرتر دچار چنین مشکلی می‌شوند؛ یعنی پس از گذشت مدت طولانی‌تری از ثابت‌ماندن این تصویر، اثر تصویر برای همیشه روی نمایشگر باقی میماند. درضمن در تلویزیونهای LCD و LED از این مشکل تحت عناوین احتباس تصویر (متداول‌ترین نوع سوختگی تصویر)، ماندگاری تصویر یا سایه‌ی LCD یاد می‌شود.
احتباس تصویر با سوختگی تصویر تفاوت دارد (البته این مشکل قبل از ایجاد پدیده‌ی سوختگی تصویر رخ می‌دهد). اجازه دهید برای فهم بهتر این موضوع مثالی را بیان کنیم؛ تصور کنید بتدا می‌خواهید نقاشی قطاری را بکشید و این تصویر باید چند ساعت ثابت باقی بماند و پس از تکمیل نقاشی، فیلم ببینید یا بازی کنید اگر پس از نقاشی‌تان و درحین انجام بازی به دقت به نمایشگر نگاه کنید، خط و خطوط و تصویر تار و کمرنگی از قطار را می‌بینید؛ البته در بیشتر موارد این تصاویر در مدت کوتاهی محو می‌شود و معمولا با حرکت تصاویر و تغییر رنگ‌ها، تصویر قبلی به تدریج از بین می‌رود. اگر بخواهیم تفاوت بین سوختگی تصویر و احتباس تصویر را به ساده‌ترین شکل ممکن بیان کنیم، باید بگوییم که احتباس تصویر مشکلی موقتی است و می‌توان آن را برطرف کرد؛ اما سوختگی تصویر مشکلی دائمی محسوب می‌شود و برطرفکردن آن تقریبا امکان‌پذیر نیست.
البته چنانچه تلویزیونهای LED یا OLED دچار سوختگی تصویر شوند؛ به هیچ وجه نمی‌توان این مشکل را برطرف کرد و دلیل این موضوع هم به نحوه‌ی کار این تلویزیون‌ها مربوط می‌شود. متصاعد‌شدن نور از لامپ‌های LED تلویزیون‌ها باعث می‌شود پیکسل‌ها به مرور زمان کارایی خود را از دست بدهند. زمانی‌که تصویری تعدادی از پیکسل‌ها را دربر می‌گیرد و برای مدت زیادی ثابت باقی میماند، آن پیکسل‌ها سریع‌تر از پیکسل‌های اطراف‌شان خراب می‌شوند و درصورتیکه پیکسلی سوخت، هیچ راهی برای احیای آن وجود ندارد.
البته درصورت استفاده‌ی معمولی از تلویزیونهای LED ،OLED ،QLED و سایر انواع صفحهنمایش اصلا نباید نگران این موضوع است و خطر سوختگی تصویر تنها زمانی تلویزیون‌تان را تهدید که هر روزی برای چند ساعت متوالی شبکه‌ی ثابتی را تماشا کنید؛ شبکه‌های مختص پخش خبر. این شبکه‌ها یکی از عوامل اصلی پدیده‌ی سوختگی تصویر محسوب می‌شود؛ زیرا هم جای لوگوی شبکه روی تصویر باقی میماند و هم ممکن امکان جاماندگی کادرهای مختص زیرنویس‌کردن روی نمایشگرها وجود دارد.
نکته‌ی حائز اهمیت این است که هیچ نمایشگری در مقابل این مشکل مصون نیست و تنها شدت و نوع مشکل در نمایشگرهای مختلف تفاوت دارد. مدت زمانی‌که ثابت‌بودن تصویر موجب آسیبدیدن پیکسل‌ها می‌شود، به نوع نمایشگر، نوع پنل، اندازه‌ی تلویزیون و سازنده بستگی دارد.
حل مشکل بجاماندگی تصویر تنها در تلویزیونهای پلاسما و LCD امکان‌پذیر است و روش‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد. میزان تأثیر این روش‌‌ها در حل این مشکل به میزان آسیب وارد‌شده بستگی دارد. در ادامه روش‌های ممکن برای برطرفکردن این مشکل را بیان میکنیم؛ البته قبل از این ایجاد چنین مشکلی با‌استفاده‌نکردن از تصاویر ثابت به مدت طولانی به‌راحتی میتوانید از این مشکل جلوگیری کنید.
درضمن چنانچه قصد دارید به مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر تلویزیون نگاه نکنید، بهتر است آن را خاموش کنید. این کار به افزایش عمر تلویزیون نیز کمک می‌کند.
کاهش شدت مشکل
اکثر نمایشگرها درست کالیبره نشده‌اند و این مشکل باعث می‌شود کنتراست و روشنایی تصویر به میزان زیادی افزایش یابد. با کاهش میزان نور و کنتراست تلویزیون یا هر صفحهنمایش دیگری میتوانید شدت سوختگی تصویر را کاهش دهید با حتی این مشکل را برطرف کنید. کنتراست کمتر موجب نوردهی بیشتر در قسمت‌های مختلف نمایشگر می‌شود. این موضوع باعث می‌شود قسمت‌های خاصی از نمایشگر فشار کمتری را تحمل کنند و به‌نوبه‌ی خود به جلوگیری از سوختگی تصویر کمک می‌کند.
روش‌های حل مشکل
استفاده از تصویر سفید
درصورت آسیبدیدن نمایشگرتان، میتوانید تصویری کاملا سفید را ثابت و به مدت ۱۲ تا ۱۴ ساعت روی تلویزیون‌تان نگه دارید. تغییر دائمی بین رنگ‌های سیاه و سفید با الگوهای تصادفی میتواند به حذف شبح تصویر کمک کند. متاسفانه درصورتیکه مشکل شدید باشد، این راه‌حل نمی‌تواند مشکل را برطرف کند. برخی از تلویزیون‌ها دارای قابلیتی کاربردی برای انجام بهتر این کار هستند. در تلویزیونهای مجهز به این فناوری ضربه‌هایی به نمایشگر وارد و سطح نمایشگر با این الگوهای تصادفی پر می‌شود.
استفاده از قابلیت پیکسل شیفت (pixel shift) یا اسکرین شیفت (screen shift)
برخی از نمایشگرها مجهز به فناوری پیکسل شیفت (تغییر پیکسل) یا اسکرین شیفت (تغییر صفحهنمایش) هستند که تصویر و پیکسل‌های مورد‌استفاده را کمی تغییر می‌دهد. درصورتیکه تلویزیون شما مجهز به این ویژگی باشد، برای فعال‌کردن این ویژگی باید به تنظیماتش مراجعه کنید. پیکسل شیفت برای جلوگیری از مشکل برگشت‌ناپذیر سوختگی تصویر در تلویزیونهای LED و OLED، ویژگی ساده و موثری محسوب می‌شود. این ویژگی میتواند برای برطرفکردن مشکل سایه‌ی LCD نیز مناسب باشد. در تلویزیونهای جدید قابلیت‌هایی برای رفرش‌شدن صفحهنمایش ایجاد شده است که میتواند از مشکل احتباس تصویر یا سوختگی تصویر جلوگیری کند.
استفاده از ابزار JScreenFix برای برطرفکردن مشکل نمایشگرهای کامپیوتر
استفاده از نرم‌افزار JScreenFix بهترین روش نرم‌افزاری برای حل مشکل سوختگی تصویر استِ البته این نرم‌افزار درواقع برای برطرفکردن مشکل پیکسل سوخته طراحی شده است؛ اما نسخه‌ی جدید این نرم‌افزار یعنی JScreenFix Delux میتواند برای برطرفکردن مشکل سوختگی تصویر نیز بکار گرفته شود و عمر تلویزیونهای LCD و پلاسما را نیز افزایش دهد.
JScreenFix Delux رایگان است؛ اما در صورتی‌که می‌خواهید هر بار بیشتر از ۲۰ دقیقه از آن استفاده کنید، باید برای خرید لایسنس نرم‌افزار ۲۵ دلار بپردازید.
چنانچه مطمئن نیستید که پیکسل‌های نمایشگر تان سوخته است یا خیر، میتوانید از نرم‌افزارهای تشخیص پیکسل سوخته نظیر UDPixel استفاده کنید (برای استفاده از این نرم‌افزار باید Microsoft .NET Framework را نصب کنید).
البته چنانچه از ویندوز استفاده نمی‌کنید یا تمایلی به استفاده از نرم‌افزار ندارید، میتوانید از ابزارهای آنلاین نظیر وب‌سایت LCD استفاده کنید (برای استفاده از این وب‌سایت باید از فلش استفاده کنید و در‌صورتی که از مرورگر گوگل‌کروم استفاده می‌کنید، پس از کلیک روی آیکون دایره یا آیکون قفل در کنار نوار آدرس و کلیک روی گزینه‌ی Settings، کلمه‌ی Flash را در بخش Permissions بیابید و گزینه‌ی Allow را از منوی کشویی مقابل آن انتخاب کنید). در این وب‌سایت میتوانید نمایشگرتان را با رنگ‌های سیاه، سفید، قرمز، سبز و آبی آزمایش کنید.
استفاده از اسکرین سیور سفید
استفاده از اسکرین سیور کاملا سفید نیز میتواند راه‌حل خوبی برای برطرفکردن سوختگی تصویر باشد؛ زیرا رنگ سفید یک‌دست میتواند مشکل سوختگی تصویر را حل کند؛ البته این راه‌حل بیشتر برای برطرفکردن جاماندگی تصویر مناسب است (البته این روش نمی‌تواند این مشکل را نیز کاملا برطرف کند، بلکه تاحدودی شدت آن را کاهش می‌دهد و آن را نامحسوس می‌کند)، اما میتوانید آن را برای رفع مشکل سوختگی تصویر نیز امتحان کنید.
چنانچه تلویزیون‌تان دچار سوختگی تصویر شده است و لپ‌تاپ دارید، میتوانید لپ‌تاپ‌تان را با کابل HDMI به تلویزیون متصل کنید و دسکتاپ را روی تلویزیون‌تان نمایش دهید و چند دقیقه منتظر بمانید تا ببینید این راه‌حل میتواند مشکلتان را برطرف کند یا خیر.
پخش ویدیویی سریع با رنگ‌های مختلف
پخش ویدیوهای سریع با تنوع بالایی از رنگ‌ها به مدت چند دقیقه تا نیم ساعت میتواند تاحدودی به رفع این مشکل کمک کند. این روش برای برطرفکردن مشکل نمایشگرهای گوشی و تبلت نیز مناسب است.
خاموش‌کردن نمایشگر
گاهی اوقات خاموش‌کردن نمایشگر به مدت چند ساعت میتواند مشکل را برطرف کند؛ البته توصیه میکنیم در صورت تمایل به انجام این کار، نمایشگر را به مدت ۴۸ ساعت خاموش نگه دارید. این روش میتواند برای برطرفکردن مشکل نمایشگرهای گوشی و تبلت نیز مناسب باشد (توصیه میکنیم برای رفع این مشکل، نمایشگر گوشی‌تان را حداقل یک ساعت خاموش کنید).
استفاده از خدمات پس از فروش
درصورتیکه نمایشگرتان گارانتی یا خدمات پس از فروش داشته باشد، میتوانید با مراجعه به مراکز تعمیر مجاز از افراد متخصص بخواهید این مشکل را برطرف کنند. درضمن برخی از نمایشگرها با ضمانت تعویض با دستگاه سالم نیز عرضه می‌شوند.
برای برطرفکردن مشکل نمایشگرهای گوشی علاوه بر روش‌های مطرح‌شده میتوانید اپلیکیشن‌های موجود در گوگل‌پلی و اپ‌استور را نیز برای رفع مشکل امتحان کنید. از میان این اپلیکیشن‌ها می‌توان به OLED Tools (برای رفع مشکل احتباس تصویر) اشاره کرد. اگر هیچ یک از راه‌حل‌های مطرح‌شده مشکلتان را برطرف نکرد، چاره‌ای جز تعویض نمایشگر ندارید.
بهترین راه‌حل برای جلوگیری از سوختگی تصویر
تمام راه‌حل‌های معرفی‌شده در این مقاله میتواند بسته به نوع نمایشگر و شدت مشکل، مشکل سوختگی تصویر را حل کنند؛ البته زمانی‌که این مشکل شدید باشد، به‌طور کامل برطرف نمی‌شود و تنها شدت آن کمتر می‌شود. با‌استفاده از راه‌حل‌های مطرح‌شده در این مقاله میتوانید از خراب‌شدن و کاهش کارایی تدریجی صفحهنمایش نیز جلوگیری کنید.
