زنبورهای کاغذی، نخستین بی‌مهرگانی هستند که پژوهشگران توانایی استدلال را در آن‌ها اثبات کردند.

اجازه دهید این مطلب را با طرح یک سؤال آغاز کنیم. اگر A بزرگ‌تر از B و B بزرگ‌تر از C باشد، آیا A بزرگ‌تر از C خواهد بود؟ این یک مسئله‌ی ساده‌ است که حتی بچه‌ها هم می‌توانند آن را حل کنند. درحقیقت، حتی در حیوانات نیز فرمی از این نوع استدلال که استنتاج انتقالی نامیده می‌شود، دیده شده است. اما این قابلیت تابه حال در هیچ بی‌مهره‌ای شناخته نشده بود.

در پژوهش جدید، دانشمندان نشان می‌دهند که زنبورهای کاغذی (نوعی زنبور بی‌عسل که با نام وَسپ نیز شناخته می‌شود)، مثل ما انسان‌ها می‌توانند از استنتاج انتقالی برای فهمیدن ارتباط بین اشیاء مختلفی که به‌طور صریح با هم مورد مقایسه قرار نگرفته، ولی قبلا با موارد دیگری مقایسه شده‌اند، استفاده کنند. زنبورهای کاغذی برای آشیانه‌سازی از الیاف درختان مرده و ریشه‌ی گیاهان استفاده می‌کنند. الیزابت تیبتس، زیست‌شناس تکاملی دانشگاه میشیگان می‌گوید:

ما نمی‌گوییم که وسپ‌ها از قیاس منطقی برای حل این مسئله استفاده می‌کنند، ولی به‌نظر می‌رسد آن‌ها از روابط شناخته‌شده برای نتیجه‌گیری درمورد روابط ناشناخته استفاده می‌کنند. یافته‌های ما نشان می‌دهد که قابلیت این رفتار پیچیده به‌جای اینکه صرفا با اندازه‌ی مغز ارتباط داشته باشد، تحت‌تاثیر محیط اجتماعی قرار می‌گیرد که این رفتارها در آن سودمند هستند.

تیبتس چندین دهه است که رفتار و محیط وسپ‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد و موضوعاتی نظیر خاطره‌ی آن‌ها از هم‌نوعانی که قبلا با آن‌ها برخورد داشته‌اند و نیز نحوه‌ی تنبیه زنبورهای همخانه‌ای که در رفتار خود صداقت ندارند را مورد مطالعه قرار داده است. او در پژوهش‌های دیگری نیز که در آن‌ها نشان داده شده چگونه وسپ‌ها در جهت کسب توانایی درک علائم اجتماعی تکامل پیدا کرده‌اند، مشارکت داشته است. اکنون او در ادامه‌ی همین مسیر بر این باور است که احتمالا در جوامع وسپ‌ها توانایی استنتاج انتقالی نیز تکامل پیدا کرده است.

پیچیدگی‌های سیستم عصبی مشابهی دارند) مشخص نیست. اما پژوهشگران تصور می‌کنند مانند بسیاری از موارد دیگر در جریان تکامل وسپ‌ها، اساس استدلال نیز می‌تواند در روابط اجتماعی کاملا متفاوت آن‌ها نهفته باشد.‌ برخلاف کلنی‌های زنبورعسل که حول محور یک ملکه می‌چرخد، کلنی‌های وسپ‌های Polistes دارای آرایش اجتماعی پیچیده‌تری هستند. در این کلنی‌ها، چندین ماده‌ی دارای قابلیت تولیدمثل که ماده‌های بنیان‌گذار (foundresses) نامیده می‌شوند، با هم به رقابت مشغول هستند و مجموعه‌ای از سلسله مراتب را تشکیل می‌دهند. پژوهشگران این مطالعه توضیح می‌دهند:

احتمال دارد فشارهای موجود در جوامع زنبورهای کاغذی موجب ارتقاء توانایی تصمیم‌گیری این زنبورها براساس اطلاعات اجتماعی جامعه‌ی آن‌ها شده باشد؛ استنتاج تمایزها و روابط ظریفی که هیچ‌گاه یک زنبور عسل در جامعه خود با آن رو‌به‌رو نمی‌شود. گونه‌هایی نظیر وسپ‌های Polistes که دارای زندگی اجتماعی پیچیده‌ای هستند، ممکن است از توانایی سازماندهی خطی اطلاعات برخوردار باشند و این امر به افراد جامعه اجازه می‌دهد بتوانند سریعا روابط اجتماعی جدید را درک کنند. به‌عنوان یک پیامد، تاکسون‌هایی که ازلحاظ اجتماعی انعطاف‌پذیری دارند، ممکن است به‌همان صورتی که برای استنتاج انتقالی مورد نیاز است، به‌طور خود‌به‌خود اطلاعات را در طول یک بُعد مشترک سازماندهی کنند.

اگرچه تا زمانی‌که پژوهش‌های بیشتر شواهد آشکارتری حاصل کند و ما متوجه شویم واقعا چه چیزی اتفاق می‌افتد، این هنوز یک فرضیه است.